"Misteri i ndjenjës njerëzore – një portret abstrakt nga Shefqet Avdush Emini"

[Shefqet]

"Misteri i ndjenjës njerëzore – një portret abstrakt nga Shefqet Avdush Emini"

Në këtë vepër të mrekullueshme vaj në pëlhurë, artisti Shefqet Avdush Emini na përball me një gjendje emocionale që shkon përtej pamjes së parë, duke përdorur një gjuhë të pastër të abstraksionit ekspresionist, e cila është shenjë dalluese e krijimtarisë së tij ndërkombëtarisht të njohur. Në këtë portret, ku fytyra dhe figura e subjektit njerëzor del si në mjegull, si në një kujtim të zbehur ose një ëndërr e paqartë, autori sjell një reflektim të thellë mbi ndjeshmërinë, dashurinë dhe praninë e përbrendshme të qenies njerëzore.

Figura qendrore përshkohet nga një sfond i ndezur me nuanca të forta dhe kontraste të buta që krijojnë një harmoni të tensionuar mes ngjyrës së ftohtë dhe të ngrohtë. Ngjyra blu e errët që përshkon fytyrën e figurës, i jep asaj një ndjesi misterioze, sikur shikuesi të ndodhej përballë një shpirti që flet në heshtje. Kjo ngjyrë nuk është vetëm një zgjedhje estetike – ajo ka një funksion psikologjik: evokon heshtjen, qetësinë dhe një ndjenjë përhumbjeje, një introspeksion të thellë që na fton të mendojmë mbi vetë qenien dhe përvojën emocionale të subjektit.

Ngjyrat rozë, vjollcë dhe portokalli që përqafojnë figurën në pjesën e kraharorit krijojnë një kontrast emocional me tonet blu të fytyrës – është sikur ngrohtësia e zemrës dhe e dashurisë përpiqet të çajë përmes heshtjes së një shpirti të brengosur. Gjithçka në këtë kompozicion është e gjallë dhe megjithatë e përmbajtur; çdo vijë, çdo goditje e furçës është e menduar mirë dhe e drejtuar nga një impuls emocional, jo nga një përpjekje për të përfaqësuar realitetin objektiv.

Artisti nuk synon të japë një portret klasik. Përkundrazi, ai kërkon të prekë esencën e ndjenjës së brishtë njerëzore – të sjellë në sipërfaqe thellësinë e emocioneve që nuk mund të përkufizohen lehtësisht: mallin, dhembjen, qetësinë, përhumbjen, nostalgjinë e papërkufizuar. Pamja e subjektit është e paqartë, por jo e huaj – ajo ngjason me secilën ndjenjë njerëzore që jeton brenda nesh. Kjo paqartësi është e qëllimshme, ajo hap hapësirë për interpretim të lirë, për lidhje personale mes veprës dhe shikuesit.

Figura, megjithëse pa konture të plota realiste, përçon një prani të fortë shpirtërore. Ajo është një metaforë e ndjenjave të shtypura, të pathëna, por gjithnjë të pranishme. Veshja rozë dhe brushat e gjerë e të lirshme të ngjyrës, ngjajnë si një mbështjellje, një mantil emocional që përpiqet të mbrojë shpirtin nga plagët e jetës. Është një përqafim i heshtur – ndoshta i vetes, ndoshta i dikujt të dashur që mungon.

Në thelb, kjo vepër është një himn për feminitetin si simbol i butësisë, durimit dhe shpirtit të përhershëm. Piktura nuk na tregon një grua të caktuar, por një arketip të ndjeshmërisë njerëzore, të pranishëm në çdo njeri që ka dashur, vuajtur apo ëndërruar. Ndjesia e mungesës së fytyrës së qartë nuk është një humbje e individualitetit – përkundrazi, ajo na fton të reflektojmë mbi përjetësinë e përvojës emocionale, që nuk ka emër, nuk ka kombësi, nuk ka kohë.

Dritat që shpërndahen në sfond dhe përreth figurës, të ngjashme me reflektime të ngrohta apo yje në mjegull, japin një dimension të përtejshëm, sikur figura ndodhet në një hapësirë shpirtërore, jashtë realitetit fizik. Ato drita janë shpresë, janë kujtim, janë prania e një force të padukshme që mbështet qenien.

Vepra është një përfaqësim delikat dhe i thellë i asaj që në artin e Shefqet Avdush Eminit është thelbësore – udhëtimi i njeriut drejt vetes, drejt esencës së brendshme, përmes një gjuhe të ngjyrës, dritës dhe frymës. Ai nuk e koncepton artin si imitim të realitetit, por si shfaqje të së padukshmes, si një akt të përjetshëm meditimi dhe komunikimi shpirtëror.

Në këtë pikturë, Shefqet Avdush Emini e kap momentin e përbrendshëm të qetësisë dhe vetmisë njerëzore, duke na kujtuar se bukuria më e thellë nuk gjendet në sipërfaqe, por në thellësitë ku heshtja bëhet zë dhe ndjenja bëhet formë.

Një përqafim i pashprehur: Figura e brendshme femërore në veprën e Shefqet Avdush Emini

Në këtë vepër të jashtëzakonshme, Shefqet Avdush Emini na vendos përballë një pranie që nuk kërkon fjalë për të komunikuar me shikuesin. Ajo është atje – e heshtur, e zhytur në dritë dhe në hije, në ngjyrë dhe në përbrendësi. Nuk ka nevojë për hollësi figurative apo për ndonjë rrëfim linear. Gjithçka është thënë përmes përqafimit të heshtur të ngjyrave, përmes gjurmëve të buta të brushës, përmes sfumaturave që zhbëjnë konturet por ruajnë thelbin emocional të figurës.

Kjo pikturë nuk është thjesht një përfaqësim i një figure femërore. Ajo është më shumë: është një gjendje ekzistenciale, është një përthyerje e ndjenjave njerëzore në ngjyra, një dëshmi e heshtur e qenies në kërkim të vetes, në kërkim të një ngrohtësie që shfaqet dhe njëherësh fshihet brenda mjegullës së dritës.

Figura qëndron përballë nesh me një fytyrë blu, një blu e thellë dhe e heshtur që flet për reflektim të brendshëm, për qetësi, për ndoshta edhe për një brengë të pashprehur. Bluja këtu nuk është thjesht zgjedhje kromatike – ajo është gjendje emocionale, simbol i mendimit të thellë, i melankolisë poetike, i asaj distance shpirtërore që na ndan nga të tjerët por edhe na bashkon përmes përjetimeve universale.

Rozëja e ndezur në kraharor, e shkrirë me të kuqen dhe portokallinë në sfondin e poshtëm, përçon një butësi të skajshme. Është ngjyra e zemrës, e brishtësisë, e dashurisë që përqafohet me veten – apo me një të munguar. Duket sikur kjo figurë është në një përqafim intim me vetveten, ose me kujtimin e dikujt tjetër. Ajo nuk kërkon të shpjegojë, por të ndjejë. Është një gjest i thjeshtë, por në të vlon një ocean ndjenjash.

Shefqet Avdush Emini nuk e përfytyron gruan si objekt të vështrimit mashkullor, as si simbol erotik apo social. Ai e sheh atë si një entitet shpirtëror, si një prani metafizike që shfaqet për të kujtuar njeriun për thellësitë e tij më të brendshme. Figura në këtë vepër është simbol i ndjeshmërisë njerëzore, i qetësisë përtej fjalëve, i qëndrimit të heshtur përballë botës që shpesh zhurmon pa kuptim.

Kompozicioni nuk është i ndërtuar mbi logjikën tradicionale të perspektivës apo përfaqësimit realist. Përkundrazi, ai mbështetet mbi logjikën emocionale të piktorit, mbi rrjedhën e lirë të ndjenjës që e udhëheq dorën e tij. Goditjet e furçës janë të shpenguara, ndonjëherë të turbullta, ndonjëherë delikate, por gjithnjë të gjalla. Ai pikturon me ndjenjë, jo me sy. Çdo ngjyrë është një pulsim i shpirtit, një frymë që del nga brendia dhe merr trajtë në pëlhurë.

Në këtë kuptim, vepra është një pasqyrim i asaj që Paul Klee do ta quante “art që bën të dukshëm të padukshmen”. Ne nuk e shohim ndjesinë – por e ndjejmë thellësisht. Nuk shohim një fytyrë të qartë – por ndiejmë praninë e saj. Nuk shohim trupin në detaj – por përjetojmë pulsimin e jetës brenda tij.

Kjo është fuqia e artit të Shefqet Avdush Eminit: ai nuk përpiqet të tregojë, por të shprehë; nuk kërkon të përmbushë pritshmëri, por të prekë thellësinë ku fjala nuk arrin. Në një botë ku gjithçka tregohet dhe përshkruhet, ai na kujton se misteri është një pjesë thelbësore e përvojës estetike – dhe shpirtërore.

Figura e kësaj pikture është një ikonë e brendshme. Ajo ngjan me një ëndërr të përgjumur, me një kujtim që na ngrohin zemrën, me një ndjenjë që nuk arrijmë ta artikulojmë. Ajo është grua dhe njëherësh është universi i ndjenjave tona. Nuk është askush – por është gjithkush.

Piktura është gjithashtu një akt rezistence ndaj rrënimit të humanitetit. Në kohë kur imazhet janë të mbushura me dhunë, me shpejtësi, me shabllone, Shefqet Emini krijon një botë që ndalet, që merr frymë, që reflekton. Ai na kujton se arti është një strehë, një lutje, një mënyrë për të qëndruar i gjallë në shpirt edhe atëherë kur bota përreth shkon drejt zbrazëtisë.

Ky portret i brendshëm është gjithashtu një dëshmi e stilit të pjekur të autorit. Ngjyrat e tij nuk janë të ndara në kategori të pastra – ato janë të përziera, të pasuruara me nuanca, të mbështjella me dritë dhe hije. Në këtë vepër shihet qartë ndikimi i ekspresionizmit abstrakt, por i përthithur dhe i transformuar përmes ndjeshmërisë personale të artistit, përmes përvojave të tij jetësore dhe kulturore.

Vepra nuk ka nevojë për titull. Nuk ka nevojë për shpjegim të gjatë. Ajo është aty për të folur përmes heshtjes së saj të thellë. Dhe ajo që thotë është më shumë sesa mund të thuhen me fjalë. Është një përqafim – i një gruaje me vetveten, i njeriut me ndjenjën, i artit me shpirtin.